Dank voorzitter,

Wat voor Amsterdam willen we samen maken?

De afgelopen jaren hebben aangetoond dat we in een stad leven waar wij trots op kunnen zijn. Een stad waar mensen het voor elkaar opnemen in tijden van nood, een stad waar we rekening houden met de meest kwetsbaren, en een stad waar onderlinge solidariteit vaak voorop staat.

Vandaag bespreken we de begroting, een belangrijk moment voor de toekomst van Amsterdam. We nemen besluiten die niet alleen voor meer vertrouwen in de politiek moeten zorgen, maar ook voor een stad die wij met trots kunnen achterlaten aan de jongste generatie. Want het is aan ons als raad, om daar voor te zorgen. Amsterdam, maar ook Nederland en Europa, hebben politici nodig die minstens 10, of nog liever 20 jaar vooruit denken.

En dat is lastig. De waan van de dag is een reactie op het niet tijdig genoeg ingrijpen in het verleden. We zijn de laatste jaren van crisis in crisis gevallen. Amsterdam tikte de afgelopen zomer recordhitte aan door een klimaatcrisis waar we eerder op hadden moeten handelen, mijn vrienden met een baby van 6 weken zijn vertrokken uit de stad omdat ze geen passende woning konden vinden, en zo zijn er nog veel meer Amsterdammers en statushouders die al tijden wachten op een woning. En we kennen denk ik allemaal meerdere Amsterdammers die hun gasrekening niet kunnen betalen doordat we te afhankelijk zijn geweest van een dictator die alle grenzen mensonterend en hard overschrijdt.

In deze tijden van ongekende crises waarin overheid en gemeente snel willen ingrijpen om de meest kwetsbaren te ondersteunen, moeten we ervoor waken dat in onze stad niemand over het hoofd wordt gezien.

We zien dat het college zich inzet om minima in deze uitzonderlijke tijden te steunen. En dit juichen we natuurlijk toe. Maar we moéten onszelf verplichten scherp te blijven of er groepen tussen wal en schip vallen. Zo worden studenten vaak uitgesloten van aanvullende maatregelen en zijn er veel meer mensen met middeninkomens die net boven de minimagrens zitten en daardoor buiten hulpregelingen vallen.

Dan zijn er ook Amsterdammers die buiten de boot vallen omdat ze hun digitale weg naar de gemeente niet goed weten te vinden. Terwijl de digitale route tegenwoordig dé manier is om gemeentelijke voorzieningen te bereiken. Het is belangrijk dat de digitale dienstverlening van Amsterdam toegankelijk en inclusief is en zich houdt aan onze eigen wetgeving, bijvoorbeeld in het kader van transparantie en privacy.

En dat brengt ons weer tot de vraag, wat voor een stad willen we samen maken?

De begroting laat een ambitie zien die op belangrijke thema’s als duurzaamheid en het bouwen en isoleren - sorry. De begroting laat een ambitie zien op belangrijke thema’s als duurzaamheid en het bouwen en isoleren van woningen. Het valt natuurlijk nog te bezien of deze ambities waargemaakt zullen worden. Maar een stip op de horizon is in ieder geval een eerste stap. En wat Volt betreft een goede stap.

Maar de begroting laat ook steken vallen. Er wordt ons verteld dat er bezuinigd moet worden maar niet op wat. Er wordt ons verteld dat de kosten zullen stijgen maar niet wie of wat daarvan de dupe wordt. Keuzes worden vooruitgeschoven naar de Voorjaarsnota en daarmee veelal vaag gehouden. Het vertrouwen in de politiek is laag, dus het is van groot belang dat het college er alles aan doet om haar keuzes en afwegingen zo inzichtelijk mogelijk te maken. Het college moet transparant zijn over de dilemma’s waar ze voor staat. Laat de raad, maar vooral Amsterdammers, meedenken met deze dilemma’s in plaats van ons te vragen alleen in te stemmen met een voorstel.

Luister naar de Amsterdammers en laat ze aan het woord. Als we het vertrouwen van de Amsterdammer terug willen, zullen we ze ook het vertrouwen moeten geven. En dat betekent dat we moeten werken aan echte participatie, eerlijk zijn wat er mogelijk is en bewoners voor de start van een project al meenemen in de keuzes die gemaakt zullen moeten worden.

Niet alleen op gemeentelijk niveau is burgerparticipatie belangrijk. Het afgelopen jaar vond de conferentie over de toekomst van Europa plaats. Een conferentie die georganiseerd werd om Europeanen de kans te geven te spreken over de uitdagingen en prioriteiten van Europa. En wat Europa doet is van belang voor Amsterdam. Met Europees geld hebben Amsterdamse woningcorporaties woningen kunnen bouwen en verduurzamen. Onze eigen Vrije Universiteit heeft met Europese subsidie haar campus kunnen uitbreiden. De GVB wist met Europese subsidie nieuwe trams en metro’s aan te schaffen om ons Amsterdamse OV netwerk te versterken. En naast Europese gelden zien wij ook continu de effecten van Europese wetgeving. Zo sturen we dankzij de European Green Deal als één Europa op een duurzamere toekomst.

Een duurzame toekomst betekent ook dat je de rekening niet voor je uitschuift. Want het kan niet zo zijn dat het onduidelijk is bij wie de rekening komt te liggen. Voorzitter, als wij de begroting zo bekijken vrezen we dat de rekening bij de volgende generaties wordt gelegd. De schuld loopt op en de begroting is over een aantal jaar niet sluitend. Ondertussen blijven de rente en inflatie stijgen en heeft ook dit effect op het huishoudboekje van de gemeente.

Wat betekenen de keuzes van vandaag voor het Amsterdam dat wij onze jongeren nalaten? Jongeren hebben namelijk de afgelopen jaren veel voor hun kiezen gekregen. Denk aan het gebrek aan onderwijs tijdens corona, eenzaamheid en een planeet waar jarenlang niet voor is gezorgd. Maar ook, hoge huren voor kleine kamers, duurdere boodschappen en hoger collegegeld. Daarbij ook het ontbreken van energietoeslag, studiefinanciering of een fatsoenlijke stagevergoeding. Elke maand lijkt de lijst langer te worden. Een lijst die mede te danken is aan politieke keuzes. Keuzes die over het algemeen worden genomen door politici die zelf al jaren geen jongere meer zijn. De stem van jongeren klinkt lang niet altijd even goed door in de politiek. Volt zal zich daarom ook blijven inzetten voor deze groep en er alles aan doen om te zorgen dat ze gehoord en gezien worden.

Daarom dienen wij de volgende motie in:

Volt pleit voor een generatietoets voor Amsterdam. Een generatietoets maakt de effecten van onze keuzes op onze jongeren, kinderen en toekomstige generaties inzichtelijk. Het verplicht ons om verder te kijken dan de komende paar jaar. Zoals de Correspondent laatst treffend schreef: “De meeste politici leven van dag tot dag, van verkiezing tot verkiezing, hooguit van regering tot regering.” Door deze korte horizon worden problemen over het hoofd gezien of zelfs gefaciliteerd. Het beste voorbeeld: de Klimaatcrisis. In 1938 vond de eerste wetenschapper een connectie tussen CO2 uitstoot en de opwarming van de aarde. Sinds de jaren 80 hebben milieuorganisaties zich bezig gehouden met lobbyen en protesteren. En pas decennia later, komt de eerste politieke actie langzaam op gang. In de afgelopen 5 jaar steeg het aandeel hernieuwbare energie harder dan in de 25 jaar daarvoor. Het kán dus blijkbaar wel. Maar de politiek moet willen, de horizon, die moet er zijn. En of we nog op tijd zijn, of de politiek nu genoeg doet - dat is nog maar zeer de vraag. We kunnen de tijd niet terugdraaien maar we kunnen er wel voor zorgen dat de keuzes die voor ons liggen worden gemaakt met de toekomst in het vizier. Want dat zijn we verplicht aan onszelf, aan onze wereld, aan de huidige generaties en de generaties die nog gaan komen.

Dan, voorzitter, is er ook nog werk aan de winkel op het gebied van democratisering. We hebben de ambitie om Amsterdammers meer te betrekken bij de keuzes die we in deze zaal maken. Dat is mooi. Maar nu is het zaak die ambitie in de praktijk te brengen. Het betrekken van Amsterdammers bij de politiek begint bij onze eigen communicatie. Als communicatie vanuit de gemeente niet toegankelijk is, hoe kunnen we dan verwachten dat Amsterdammers zich betrokken voelen bij de politiek? Hoe kunnen we verwachten dat Amsterdammers vertrouwen hebben in de politiek, als wij het niet eens voor elkaar krijgen onze keuzes en overwegingen te presenteren in begrijpelijke taal?

We voeren vandaag een belangrijk debat, maar ik durf mijn hand ervoor in het vuur te steken dat bijna geen enkele Amsterdammer weet dat we het vandaag over de begroting van hun stad hebben. En de verantwoordelijkheid om daar verandering in te brengen, die begint bij ons. Daarom willen wij de begroting voor iedereen leesbaar maken en komen wij dus ook met een tweede motie. De begroting moet wat Volt betreft naast de gebruikelijke pdf versie op een toegankelijke manier worden aangeboden. Door middel van een publieksversie, met b1-taalgebruik, een digitaal platform, en het gebruik van video's op de website. En door de begroting, de publieksversie, aan te bieden in meer talen dan alleen in het Nederlands. Deze maatregelen zorgen ervoor dat elke Amsterdammer op zijn eigen manier de begroting kan benaderen. De één als een lang document, de ander met een snel filmpje en de volgende met een interactieve website waardoor ze snel vinden wat ze zoeken en de samenhang zien tussen verschillende projecten, uitgaven en kosten. Denk hierbij aan de Keuzes in Beeld website als een goed voorbeeld.

Voorzitter, wat voor een stad willen wij als Volt dan maken?

Volt wilt een Amsterdam maken, sámen met de Amsterdammer. Een duurzame stad waarin er keuzes worden gemaakt die rekening houden met de toekomstige generaties. Een Amsterdam waar niemand over het hoofd wordt gezien. Een stad van gelijke kansen en gedeeld geluk. Een stad waarin iedereen welkom is en iedereen zichzelf kan zijn. Een transparante stad waarin ook het eerlijke verhaal wordt verteld. En een stad waarin iedereen mee komt in de digitalisering. Wij zien een Amsterdam dat heldhaftig, vastberaden, barmhartig is, en natuurlijk Europees. Dankuwel.

Ik zal eerst beginnen met wat administratie. Motie 450 voor het lobbyregister dienen we gewijzigd in, zelfde geldt voor motie 349 over de generatietoets.

Motie 449 (digitale opleidingen) en motie 452 (Financiële risico’s in scenario brengen) trekken we allebei terug. Dan, mijn bijdrage:

Begroting

Om te beginnen wil ik de wethouder en het team van ambtenaren enorm bedanken voor het opstellen van de begroting in deze bijzondere tijden, en ook gelijk bedanken voor het positief adviseren van onze motie over de leesbaarheid van de begroting. Hopelijk maakt dit het in de toekomst inzichtelijk en begrijpelijk voor alle Amsterdammers.

Terugblik afgelopen maand

Afgelopen maand was een bewogen maand voor Amsterdam. In de tijd waar wij als college met goed vertrouwen en op basis van goed onderbouwde keuzes een begroting in moeten stemmen, lezen we over undercover ambtenaren in de Telegraaf, de vraag hoe we het vertrouwen van de Amsterdammers kunnen terugwinnen in het Parool, en de brandbrief van 800 ambtenaren in onze eigen mailbox.

Kritiek op de begroting

Deze nieuwsberichten zijn tekenend voor het Amsterdam waarin we vandaag de dag met elkaar wonen. Daarom zouden wij willen instemmen met een begroting die ons handvatten geeft voor de toekomst. Een begroting die duidelijk laat zien welke keuzes er worden gemaakt. Want een begroting gaat over veel meer dan alleen geld. Het is niet zomaar een optelsom van financiële posten. Het is een richtingaanwijzer voor de keuzes die we maken voor de toekomst van onze stad.

Zoals oud-raadslid Johnas van Lammeren vorig jaar al zei “maar wat gaat de toekomst doen?" hij benoemde dat "het volgend college wel een uitdaging heeft." en dat zien wij nu terug. In deze begroting worden de keuzes vooruitgeschoven onder het mom van een bestuursopdracht, waardoor het nog onduidelijk is welke keuzes het college gaat maken en wat de gevolgen daarvan gaan zijn.

In tijden van onzekerheid mag je verwachten dat er ook risico scenario’s worden uitgewerkt of in ieder geval dat transparant is met welk scenario er uiteindelijk is gewerkt. Een uitleg waarin staat welke keuzes de gemeente dient te maken bij bijvoorbeeld stijgende inflatie, hogere loonkosten en een stijgende rente. Niemand kan natuurlijk in de toekomst kijken, maar met name in onzekere tijden is het wel belangrijk om je hier zo goed mogelijk op voor te bereiden. Hiertoe kan het helpen rekening te houden met verschillende scenario's. De gemeenteraad moet immers in staat zijn om op verantwoordelijke en geïnformeerde wijze het budgetrecht uit te voeren.

Interruptie door Erik Schmit namens D66

Voorzitter, de heer Garmy stelt vragen bij de bestuursopdracht. Vindt u het met mij niet zorgvuldig dat het college een bestuursopdracht maakt en kijkt hoe we de organisatie efficiënter maken in lijn met de strategie die wij willen bereiken? Het is juist een heel zorgvuldig proces.

Itay’s reactie

Dankuwel voor de vraag. Wij ondersteunen de bestuursopdracht, ik denk dat het alleen maar positief is als we meer inzicht krijgen in wat voor een uitgaven en investeringen we hebben. Alleen als je goedkeuring wil voor een begroting van 7 miljard, is het handig als je daar vast wat inzicht in hebt en niet moet wachten tot de voorjaarsnota. Dan ga ik nu verder met mijn bijdrage.

Op onze motie over de scenario's inzichtelijk te maken werd er door het college gezegd dat we dit bij de voorjaarsnota kunnen verwachten in de vorm van een stresstest en dat het wordt meegenomen in de bestuursopdracht. Wij begrijpen nog steeds niet waarom dit niet nu al gedaan wordt en naar voren wordt geschoven gezien de stijgende kosten.

We vragen ons dan ook af hoe we moeten instemmen met een begroting die incompleet is en waarvan er wordt gezegd dat niet alle investeringen in de begroting doorgang zullen vinden. Om een voorbeeld te noemen: Indicatoren in de doelenboom ontbreken, niet elke indicator heeft een streefwaarde en er zijn bijna net zoveel indicatoren niet ingevuld als wel. Hoe kunnen wij worden geacht dit als raad dan goed te controleren, laat staan mee in te stemmen? En hoe kunnen wij dan verwachten dat de gemiddelde Amsterdammer dit kan lezen en begrijpen?

Interruptie van Kune Burgers namens de VVD

Ja, dankuwel Voorzitter, ja, ik hoorde de heer Garmy zeggen van, de vraag hoe wij kunnen instemmen met deze begroting. Echter deze begroting is volgens mij een uitwerking van het coalitieakkoord en volgens mij heeft u ingestemd met het coalitieakkoord. Kunt u dat uitleggen?

Itay’s reactie

Klopt, de ambities in het coalitieakkoord, die onderstrepen wij. Maar uit de begroting is het niet duidelijk hoe ze daar invulling aan willen geven, want alles is heel vaag in de begroting. Dus eigenlijk wordt er gezegd, pas in de bestuursopdracht zie wat voor een keuzes wij gaan maken.

Het college geeft zelf aan in de begroting en ik citeer: "Het nalaten van begrijpelijke, toegankelijke en betrouwbare communicatie leidt tot minder vertrouwen van de Amsterdammer in de overheid en afnemend draagvlak in de samenleving en tot vertraging in de uitvoering van ons beleid." Even los van de leesbaarheid van deze zin; wij zijn het helemaal mee eens met de inhoud, maar het is ironisch om dit te benoemen terwijl er zoveel informatie in de begroting open blijft staan.

Lobby

Het vertrouwen en de communicatie naar Amsterdammers komt ook terug in onze moties. In tijden waarin ons stadsbestuur zegt te willen gaan werken aan het vertrouwen, geeft het college aan geen toegevoegde waarde te zien in een lobby register.

Politieke lobby zou bijna niet plaatsvinden in de lokale politiek, dit terwijl begin maart dit jaar uit een enquête onder gemeenteraadsleden blijkt dat ook op gemeentelijk niveau stevig wordt gelobbyd. Als we in een tijd leven waarin het vertrouwen in de politiek afneemt, en we stappen kunnen zetten om dit vertrouwen te herstellen, waarom spreekt het college dan zo openlijk uit hier geen toegevoegde waarde in te zien?

Madrid, Boston en Ottawa hebben allemaal een overzichtelijk lobby register dat voor iedereen makkelijk online te vinden en gebruiken is. Wij hopen daarom dat wij dit in Amsterdam ook kunnen invoeren zodat wij kunnen laten zien hoe onze besluiten worden vormgegeven. Voor vertrouwen staat transparantie namelijk centraal.

Generatietoets

Voorzitter, een week geleden hebben 800 ambtenaren van de gemeente Amsterdam een brandbrief gestuurd over ons eigen klimaatbeleid. Ze trekken net zoals velen activisten en wetenschappers, en gelukkig ook politici, aan de bel. Wij moeten onze CO2 uitstoot drastisch verlagen, onze eigen klimaatambities waarmaken en ons inzetten voor een klimaatneutrale stad.

Voor onze toekomst.

Want de toekomst betaald de rekening.

Een aantal jaar geleden begon er een initiatief onder leiding van Jan Terlouw genaamd de toekomststoel. De #toekomststoel is een lege stoel die in iedere vergadering en elk overleg de toekomst vertegenwoordigt en ons eraan helpt herinneren om duurzaamheid mee te wegen in de beslissingen van vandaag.

De toekomststoel is een belangrijk en inspirerend initiatief om de waarde van toekomstige generaties te laten zien. En hoe mooi zou het zijn als we dat standaard gaan waarborgen in ons beleid? Daarom dienen wij een motie in waarin wij het college oproepen om een generatietoets in te voeren in Amsterdam. Een toets die ervoor zorgt dat we de invloed van ons beleid op het Amsterdam van toekomstige generaties kunnen inzien. Gelukkig is het Rijk hier al mee bezig en hopelijk kunnen wij als Amsterdam de kennis en ervaringen van het Rijk hierin snel overnemen.

Tot slot / Leesbaarheid

Voorzitter. Tot slot willen we nogmaals het college bedanken voor het positieve advies op de motie over de leesbaarheid van de begroting, zodat Amsterdam ook weet wat we hier aan het doen zijn. We hopen dat we hier snel mee aan de slag kunnen, zodat we niet dezelfde motie in hoeven te dienen bij de Najaarsnota.

Tot zover,

Dankuwel.